ANNEX

This is not an exhaustive study. I have limited myself to the two most important global and institutional authors in the field of development thinking: the U.N. and its subsidiaries on the one hand, the Bretton Woods institutions on the other (World Bank and IMF). All documents dealing with the specific topic of inequality since the beginning of this century and until 2020 have been included in this analysis. In the first place, some of the annual reports of the World Bank on ‘global development’, together with the annual reports on the currently most important policy priority of ‘sharing prosperity’. Follows its sister organisation, the International Monetary Fund, which is particularly sparse in its knowledge on inequality, although interesting research has been published by its research department. For the U.N., reports on the social situation in the world that deal more specifically with inequality. For UNDP, UNRISD, and UNICEF, these are documents that, like those of the U.N. itself, are at the root of the broader institutional interest on the topic of inequality.

A third institution, the International Labour Organisation (ILO), which also deals with inequality, was not included in this analysis.

This research therefore deserves further expansion to obtain a more complete view of the treatment of the topic and the knowledge produced.

A. Analysed Documents:

WB00                   World Bank (2000), World Development Report 2000/2001. Attacking Poverty, World Bank Document

WB6                     World Bank (2005) World Development Report 2006. Equity and Development, WDR 2006 – English.pdf (worldbank.org)

WBStrat               World Bank (2013), World Bank Group Strategy, October 2013, World Bank Group Strategy

PSP16                   World Bank (2016), Poverty and Shared Prosperity: Taking on Inequality, Poverty and Shared Prosperity 2016 : Taking on Inequality (worldbank.org)

PSP18                   World Bank (2018), Poverty and Shared Prosperity: Piecing together the Poverty Puzzle, Poverty and Shared Prosperity 2018 : Piecing Together the Poverty Puzzle (worldbank.org)

PSP20                   World Bank (2020), Poverty and Shared Propsperity: Reversals of Fortune, Poverty and Shared Prosperity 2020 : Reversals of Fortune (worldbank.org)

IMF                       IMF (2017), Fiscal Monitor. Tackling Inequality, IMF Fiscal Monitor: Tackling Inequality, October 2017

WSS5                    United Nations (2005), The Inequality Predicament. Report on the World Social Situation 2005, Book FF.indb (un.org)

WSS10                  United Nations (2010), Rethinking Poverty. Report on the World Social Situation 2010, fullreport.pdf (un.org)

WSS13                  United Nations (2013), Inequality Matters. Report on the World Social Situation 2013, RWSS 2013- 20 Jan.indd (un.org)

WESS                    United Nations (2014), Reducing Inequality for Sustainable Development. World Economic and Social Survey 2014, Etpu (un.org)

UNDP                   UNDP (2013), Humanity Divided: Confronting Inequality in Developing Countries, Humanity Divided: Confronting Inequality in Developing Countries | United Nations Development Programme (undp.org)

HDR                      UNDP (2019), Human Development Report 2019. Beyond Income , Beyond averages, Beyond Today. Inequalities in Human Development in the 21^st Century, Human Development Report 2019 | Human Development Reports (undp.org)

UNRISD                UNRISD (2010), Combating Poverty and Inequality. Structural Change, Social Policy and Politics, untitled (unrisd.org)

UNICEF                Ortiz, I. and Cummins, M., (2011), Global Inequality: Beyond the Bottom Billion. A rapid Review of Income Distribution in 141 countries, Microsoft Word – Global Inequality REVISED – 5 July.docx (unicef-irc.org)

B. Methodology

The methodology used for this contribution is based on Foucault’s concept of discourse. This means that it looks beyond language and text and places itself in a perspective of sociology of knowledge.

This involves deconstructing and reconstructing various documents by one or more ‘speakers’, bringing out the intertextuality, exposing the continuities and discontinuities between them and looking for the ‘order of discourse’, that is the field of knowledge that is delineated, and for a ‘dispositif’ of knowledge and power.

The aim is to identify the knowledge that is built up and disseminated by the ‘speakers’, with the awareness that this knowledge is always and inevitably interpreted by the ‘reader’, or in other words that the meaning that the ‘speaker’ gives to his words will never be exactly the same as the meaning that the ‘reader’ gives to them. This is inherent in language and speech. No discourse is totally transparent. A good discourse analysis will try to reconstruct the original meaning as well as possible by broadening the analysis in time and space. Every discourse analysis produces a discourse about a discourse.

Such an analysis consists of at least two, but may also involve three or four steps:

1. Observing what is said, using a reading schedule prepared in advance (in this case, five questions) for what exactly one wants to find out. All statements are accurately recorded. In this phase, ICT can be used, although a ‘close reading’, although time-consuming, will be more reliable because even small shifts can be identified.

This is the ‘scientific’ phase, similar to the exact sciences and/or the ‘questioning’ of the ‘speaker’ in order to precisely define the object of the research.

The result of this first phase is not included in this contribution due to its length.

2. The second phase is the hermeneutic approach in which the researcher tries to understand the speaker and find the meaning of his statements. This requires looking at the relationships between various documents and speakers. This is an interactional process that requires a great deal of effort on the part of the researcher in order to avoid lapsing into cognitive relativism.

The result of this second phase can be found in the annex to this contribution, see below (Mestrum, 2022).

3. The researcher can still go further to try and explain why a speaker says what he says: the critical analysis. What is the field of knowledge in which the statements can be situated? How can the discourse be understood in its historicity? How does it determine itself in the symbolic universe of the speaker? In this phase, it is important to look beyond the surface of the language utterances, without searching for a hidden content. This is neither a critique of ideology nor a search for the ‘truth’ behind the discourse, but a search for its conditions of existence.

The result of this analysis is contained in point 5 of the contribution.

4. Finally, in a fourth phase, the (potential) performative character of the discourse can be indicated: what possibilities – knowledge and practice – does this discourse create? To what policy or resistance can it give rise? In this phase, the researcher produces knowledge about the knowledge produced by the ‘speaker’. This fourth phase was not applied in the contribution.

C. How to read and understand the documents? Five questions:

5.1. What inequality are we talking about?

No document systematically addresses the many different forms of inequality.

For the World Bank and the IMF, inequality of opportunity is initially the main concern, although they also deal extensively with income equality. This can be deduced from the final version of WB6 in which most references to income inequality were deleted from the draft texts. It is inequality of opportunity that causes poverty (WB6, 6). The IMF is the only institution to add ‘lifetime’ inequality, referring to how incomes may change in the course of life (IMF, 2).

Without making much of a distinction, it is most of all the inequality within countries that is under scrutiny, which also appears from the new strategy that the World Bank developed. In this strategy, income inequality is given priority, with an emphasis on the lowest incomes that need to be raised (WBStrat, 6; PSP16, 1) (see further 5.5). The World Bank measures income inequality in terms of income and/or consumption, but for its elimination, equality of opportunity remains the most important strategy (WBStrat, 6; PSP16, 3).

The World Bank and IMF do not address wealth inequality.

Unicef speaks of global, regional and national income inequality and also mentions wealth inequality (Unicef, 10, 25).

UNDP deals with income inequality, especially between people, but, through its focus on human development, looks at equality of opportunity to eliminate it. Human development is, by definition, about inequality which, in principle, can also disappear completely. After all, you cannot stretch life expectancy indefinitely, nor can you literate more people than your population. For the UNDP, by the way, it is not so much about ‘opportunities’ as about the ‘capabilities’ of A.K. Sen (Sen, 1992). At the same time, UNDP does pay attention to various forms of income inequality and explains the link between different inequality dimensions. Output inequality and inequality of opportunity cannot be viewed separately and must both be addressed (UNDP15, 6).

UNDP also points out that all inequalities are important and that the debate is all too easily and excessively simplified, which leads to a distorted and misleading picture. Hence, attention is also paid to subjective perceptions and the socio-psychological dimension of inequality (UNDP19, 23, 58, 64).

The U.N. discusses all the different forms of inequality in its various reports, with a focus on income, opportunity in general and education and health in particular. WESS also pays attention to wealth inequality.

5.2. What is the situation today?

All institutions point to growing inequality, usually with some numbers, but without always giving a systematic overview.

The World Bank observes that economic growth in many countries is accompanied by rising inequality (WBStrat, 1, 10). Measured over a long period of time (1820 to 1990), global inequality has in fact increased, but since then, it has been on the decline, primarily thanks to China and India. However, inequality within countries has become more important (PSP16, 9). In many countries, the poorest 40% improved between 2008 and 2013, but not in 23 of 83 countries studied, and in 15 of them the income share of the poorest 40% even declined (PSP16, 53). A few years later, in the midst of the COVID-19 crisis, the balance is much more negative: overall, shared prosperity continues to advance, but much more slowly. Inequality is bound to increase (PSP20, 4, 18, 81).

The UN also points out that global inequality is decreasing thanks to China and India, but also that the improvement for the poor is at the expense of the middle classes in these two countries (WSS5, 2, 44).

Most U.N. documents do have a separate chapter on the major trends and note that income inequality is increasing (WSS10, 7, 63; WSS13, Preface, 23, 25, 33; WSS20, foreword, 3, 20).

WESS pays attention to wealth inequality. Wealth is concentrated at the global level, with the top 1% owning 40% and the richest 85 owning as much as the poorest half of the world’s population. The richest 10 % own 70-90 % of total national wealth (WESS14, 3, 18). The majority of the world’s population lives in countries where inequality was higher in 2010 than in 1986. Inequality has risen significantly over the last decade (WESS14, 4) and inequality between countries has started to decline slightly (WESS14, 5). Global inequality remains very high. The middle-income countries are the most unequal, according to Unicef, and this should make us question the current development model (Unicef, vii).

In fact, according to UNDP, these large differences mainly reflect a difference in power. Even in most European countries, inequality has increased (UNDP19, 123).

UNRISD provides a brief overview of different stages in the evolution of inequality within countries (UNRISD, 69).

5.3. Why is attention being paid to inequality today?

Equity is fundamental to reducing poverty, and inequality of opportunity is a source of poverty. The greater the inequality, the slower the reduction of poverty. It may also jeopardise economic efficiency and inequality may cause social conflict. In most societies, there is a strong preference for more equality, it is an intrinsic value, for with too great an inequality, the sense of justice is offended (WB6,18), just think of the Arab Spring that was associated with it (PSP16, 70).

Mobility, too, is impeded by too much inequality. Yet, output equality must not be targeted, for this would lead to taxation and income redistribution and, consequently, to less investment, less innovation, and less growth (WB6, 2).

Equality of opportunity is a good objective for preventing extreme poverty, an increase in crime and violence (WB6, 18). Greater equality can lay the foundations for better economic institutions (WB6, 111).

Shared prosperity is incompatible with rising inequality, and high inequality may even put a brake on shared prosperity (WBStrat, 6). In order to achieve the poverty objective and more general welfare, inequality absolutely must decline (PSP16, 9, 59, 69, 75; PSP20, 97). Less inequality need not be in conflict with a desire for more growth (PSP16, 70).

Growing inequality and slower growth have drawn attention to policies to support inclusive growth. Some inequality is inevitable in a market economy but too much inequality can undermine social cohesion, lead to political polarisation and ultimately slow economic growth (IMF ix, 1).

For the UN, the reasons for reducing inequality are the same everywhere: poverty cannot be reduced quickly if inequality between and within countries is not also addressed, and the UN points to the MDGs (WSS20, 20, 45; WSS5, Preface). The Millennium Declaration’s global commitment to fighting inequality is fading, and it is necessary to achieve social justice and better living conditions (WSS5, 1). Real poverty reduction has a social, economic and political dimension (WSS5, 1). Economic growth is necessary, but it is not enough (WSS5, 1).

A race to the bottom has been created at the global level, through liberalisation policies, the new open trade regime, structural adjustment, financial liberalisation, in short, globalisation, labour market reforms, greater wage flexibility, the erosion of minimum wages, the reduction of the public sector, less employment protection and regulation, all of which lead to greater inequality and are a cause of international migration, social disintegration and increased violence (WSS5, 3, 5, 6, 105). It is this inequality that threatens social justice and development (WSS5, 6).

Poverty reduction has become the major objective of development policy, but with the exception of China and Southeast Asia, little has changed in the last twenty years (WSS10 Preface). As a result, the effectiveness of economic liberalisation and privatisation is increasingly being questioned (WSS10, Preface). There is no direct link between growth and poverty reduction (WSS10, 7; WDSS13, Preface). The MDGs called for a more just world, but it is becoming increasingly difficult to climb the social ladder (WSS13, Preface).

What the influence of inequality is on various domains such as growth, poverty reduction, social mobility, tolerance, etc., is explained in Chapter 3 of WSS13, 61. It is a question of social justice, people want their work to be rewarded with better socio-economic conditions (WSS13,23). Conflicts are increasing and populism is on the rise (WSS20, 51). Technological developments also have winners and losers (WSS20, 51). It is not just a question of a moral imperative, but of putting development on a sustainable path (WSS13,41).

Finally, it should be noted that in 2014, 60 % of respondents in rich and poor countries considered the ‘gap between rich and poor’ to be very large. This is also due to the differences in political power (WSS20, 162).

WESS and UNRISD also state that high inequality over a longer period makes it difficult to sustain growth (WESS14, 2, UNRISD, 60, 61). High inequality has negative consequences for the construction of inclusive States with economic and social redistribution policies (UNRISD, 62).

In many countries, people take to the streets to protest, which shows that the system is not working. Too many people are completely powerless and therefore other dimensions than just income need to be considered. A new generation of inequalities is emerging, related to climate change, gender and violence. These power imbalances play a major role (HDR, iii, 3, 4, 14, 60). There is inequality that is easily accepted, but there is also inequality that causes legitimate anger (HDR, 73).

Inequality slows down economic growth and is dysfunctional, says Unicef. Equity must be at the centre of the development agenda and there is an urgent need for equitable policies: employment, commodity prices and public spending must be considered nationally and internationally (UNICEF, vii)

Income inequality has negative implications in terms of health and social problems, citing Wilkinson & Picket (Wilkinson & Picket, 2010). Political instability can be jeopardised (Unicef, 10,32,33, 35, 36). After the crisis, there is a need for a recovery policy to prevent inequality from continuing to grow. The high asymmetry of income distribution is a sign of social injustice (Unicef 42, 43, 45).

5.4. What is the link between inequality, poverty and sustainable development?

According to the World Bank, there is a clear link between economic success, inequality and poverty (WB6, 9). The smaller the inequality, the more easily growth leads to poverty reduction (WB6, 9, 84). Half of the poverty reduction can be attributed to growth (WB6, 85). The major cause of poverty is a combination of power deprivation and investment opportunities (WB6, 227). Shared prosperity has a direct link to both poverty reduction and the sustainable development of the Sustainable Development Goals (SDGs) (PSP16, 2, 81).

Inequality must be reduced because there is a clear link to climate change (WSS20, 82).

Climate change is likely to affect inequality (WESS14, 2); there is a clear negative relationship, through four channels: individual, local communities, national and international. Gender inequality will also reinforce environmental destruction. A reduction in inequality may be useful in promoting environmental sustainability (WESS14, 7-11).

Inequalities cannot be separated from other dimensions of human development, economic growth and structural change (HDR, 82). Inequality is closely linked to climate change and will not benefit human development (HDR, 173, 175).

A whole range of policies is needed to address the complexities of human development, but inequality requires correct measurement in the first place (HDR, 15, 103). A single policy will not suffice and some policies are not appropriate for all countries. We do have a choice (HDR, 171, 223). What is needed most is convergence, the elimination of gender inequality, inclusive income increases and truly universal systems (HDR, 224, 225).

There is a causal link between inequality and poverty and it works both ways, unfortunately it is still too little addressed in the poverty agenda to also benefit human rights and citizenship (UNRISD, 59, 61).

5.5. How to fight inequality?

Redistribution is indeed necessary, but mainly of assets such as land, education, health… Political power must also be better distributed (WB6, 108). Taxes can bring efficiency costs (WB6, 10, 22). The fundamental labour law of the ILO must be respected (WB6, 15), trade unions can be positive and negative (WB06, 189), while minimum wages can also have efficiency costs (WB6, 189).

Transfers are not recommended, although a targeted form of social aid can help to give people more opportunities (WB6, 148). There is also room for charities (WB6 221). Taxes must be kept as low as possible, with a preference for VAT and flat taxes (WB6, 176). Furthermore, it is mainly the markets that must be made fairer (WB6, 207).

In 2013, the World Bank Group defined a new strategy. Since then, it not only aims for poverty reduction, but also for ‘shared prosperity‘. This means that the incomes of the 40% poorest people in a society must grow faster than those of the rest. The WB, then, anticipates the post-MDG era, as in 2015 the Sustainable Development Goals were adopted at the UN, which include ‘reducing inequality’ as Goal 10, with exactly this definition from the World Bank. It indicates that the global economy is changing, with a shift towards East and South, and with a greater role for the private sector.

Economic growth, equality of opportunity and the role of the private sector remain paramount in achieving the objective (WBG 1, 6, 19; PSP16, 2, 120; PSP20, 88). While a certain level of inequality is necessary to provide sufficient incentives, there remains sufficient room to promote growth (PSP16, 3). In five countries studied (Brazil, Tanzania, Mali, Bangladesh and Peru), minimum wages and an appropriate safety net have contributed to the transformation of economic growth into inequality reduction, but good macroeconomic governance remains the number one priority (PSP16, 12, 101). It comes down to making good policy choices (PSP16, 15). Taxes can have a direct redistributive effect but they can also slow down growth (PSP16, 16, 131, 148). Early childhood care, education and health care are crucial (PSP16, 132). One must be particularly careful with universal models because they do not necessarily lead to a reduction in inequality (PSP16, 17, 129). Transfer systems generally have a limited role (PSP16, 114).

Fiscal policy can help to achieve redistribution. Tax rates at the top of the income distribution, a possible universal basic income (UBI) and public spending on education and health should be considered (IMF, ix, 2).

Direct taxes and transfers are a key element of efficient fiscal redistribution. (IMF, ix, 6). But how progressive should taxes be so as not to impede growth? One has to be very careful, because taxes can be an obstacle to economic success. The empirical evidence is inconclusive regarding their distributional effect. Richer families have more chances of escaping taxes. Progressivity has fallen, but there are no rational arguments for this. There is certainly room for more progressivity, but it is politically difficult because the rich have a lot of influence (IMF, ix, 10, 11). One can think about different forms of wealth taxation. Many countries need to reduce opportunities for tax avoidance and evasion. An appropriate tax on capital incomes is needed (IMF, x).

UBI (Universal Basic Income) is difficult to define, but universal child allowances and social pensions already exist; the problem is affordability. UBI depends on the administrative capacity of governments and the ability to improve targeting. Safety nets can be strengthened, but it all depends on the level (IMF, x, xi). UBI can be very expensive, even at the level of a quarter of median per capita income. The redistributive effect depends on how it is financed (IMF, 16).

Investing in education and health can help reduce inequality in the medium term (IMF, xi, 21, 22).

Transfers/distributions must also be handled with care to avoid creating disincentives (IMF, 15).

Fiscal policy can be a powerful tool if the aim is to reduce inequality, but be careful with design!

For the U.N., the fight against inequality must be explicitly included in any policy designed to reduce poverty. The MDGs cannot possibly replace the much broader UN development agenda. What is needed is social protection with universal access to health and education, democracy and respect for the rule of law (WSS5, 4-6, 21). The State and the public sector remain primarily responsible for the provision of social services (WSS5, 24; WSS10, iii). Economic growth is not a panacea (WSS5, 26). The entire Chapter VI of WSS5, 131 is about possible policies to combat inequality, with a broad policy approach that puts people at the centre of development. Economic growth can be a means but not an end. What certainly needs to grow is the standard of living. Social and economic development are two sides of the same coin (WSS5, 131).

A strategic shift away from market fundamentalism is needed, with national development strategies and a totally new approach (WSS10, iv, 63). A basic social protection package is achievable and affordable everywhere (WSS10, 119). There are strong ethical and strategic reasons for moving towards a universal approach and focusing on a development process, rather than on poverty (WSS10, 151). The State must become a developmental State (WSS10, 151). An effective fight against inequality requires a three-dimensional approach: economic, social and environmental.

In concrete terms, this means a universal provision of social services, investment in education and health care and in infrastructure with better paid jobs (WSS13, 97).

The government can do more if it also has a better tax base, taxes must be made more progressive; indirect taxes can be so negative that they wipe out the positive effects of cash transfers (WSS13,105). There is an urgent need for more redistribution and public spending, through taxes, including investment in infrastructure (WSS20, 14, 158, 159).

With the right conditions, international migration can become a positive force against inequality (WSS20, 10, 128). Equal access to opportunities, fighting against prejudice and discrimination, for equality and social justice (WS20, 10, 12, 13, 14, 164).

Multilateral action is needed because inequality is a global problem (WSS20, 148, 168).

Specific national circumstances will always have to be taken into account (WESS14,1,2). Gender equality and employment can reduce inequality. The share of income from labour will decrease (WESS14,11, 12, 13).

A redistribution policy can be a powerful weapon in the reduction of inequality, through taxes and transfers, social protection, pursuit of greater tax justice (WESS14, 15, 16, 18).

Sustainable development must be a global process, away from an asymmetric globalisation with capital flows and limited labour mobility – an international dimension is needed; migration is an integral part of it, as is cooperation on fiscal matters (WESS14, 19-20) – international minimum social standards should be agreed upon, as should minimum living wages.

Justice/equity must be put on the development agenda and mainstreamed into it; transfers from North to South can be increased, South-South plays a bigger role today and a lot can be done nationally as well (Unicef, 38, 41).

An effective State with a strong government is important to play a redistributive role (UNRISD, 6, 13, 60, 77) while global reforms are necessary (UNRISD, 79). Growth and equity can reinforce each other with determined policies (UNRISD, 79).

Note:It should be noted that the documents published by the various institutions never constitute an ‘official position’ of those institutions. Official positions are exclusively political, taken by the highest authorities, led by the Member States. This is particularly important in the case of papers of their research departments that are by no means always converted into policy.

Long seen as means to seek advantage on the pretext of providing mutual benefit, free trade agreements (FTAs) may increasingly be used as economic weapons in the emerging new Cold War.

Read the article by Anis Chowdhury and Jomo Kwame Sundaram

This briefing shows that in 2021 ODA figures increased
(compared to 2020), notably thanks to the response of DAC
providers in tackling the Covid-19 pandemic. Yet, these rising
levels of ODA are still insufficient to meet the mid-term and
long-term challenges ahead of 2030 and the achievement
of the Sustainable Development Goals. This briefing shows
as well that a total of US$16.2 billion within the 2021 figures
is inflated aid because the ODA reported includes recycled
Covid-19 vaccine donations, in-donor country refugee costs,
debt relief and allocations to private sector instruments

Read Eurodad’s assessment

The world’s breadbasket is being wrecked by war. Ukraine and Russia account for 30% of global wheat and barley exports and are leading exporters of other grains. The two countries are also the source of nearly 70% of the world’s sunflower oil exports, while Russia accounts for 13% of all crude petroleum exports. As the conflict in Ukraine rages and sanctions on Russia escalate, food and energy prices – which were rising even before Russia invaded Ukraine – are spiking in countries far away from the front lines, with devastating implications for the world’s most vulnerable communities.

Read the article by Rabah Arezki, Former Chief Economist and Vice President at the African Development Bank

This study simulates the effects of different tax financing scenarios for social protection on household income, employment and overall GDP. We carried out computable general equilibrium analysis for Bangladesh, Colombia, Costa Rica, Georgia, Ghana, India, Rwanda and Serbia.

Read the paper

-As the black feminist poet, June Jordan, said, “We are the ones we have been waiting for.”

A bit of history

1. From the philosophers: Hegel proclaimed that it was up to women to take care of family and home and up to men to take care of the state, that is to govern and to engage in politics. Nietzsche became famous for the well-known misogyny found in all his writings. Marx, in his extensive opus, also did not give many pages to the contributions to Capitalism of salaried women beyond their reproductive function, their raising of children and their taking care of domestic chores.

2. From the UN: Human rights and gender equality were originally inscribed in the core documents of the UN thanks to women delegates from the Global South. The inclusion of gender equality and non-discrimination due to sex in the UN Charter and in the UDHR was in large part due to Latin American and Indian women delegates. At the adoption of the UN Charter in 1945, Latin American feminists lobbied and managed to include Article 8 which ensures women to hold office in UN bodies. Non-discrimination based on sex was then repeated in several articles of the Charter and the equality of women and men were mentioned in its preamble.

Claudio Schuftan, Ho Chi Min City

Continue reading

I would like to draw your attention to the recent abortion debate in the US that has shaken the women’s rights movements and their struggle for sexual and reproductive health rights, particularly access to  safe and legal abortion.

A leaked Supreme Court draft ruling, published by Politico, is poised to strike down the landmark 1973 Roe v. Wade judgement that guaranteed abortion rights to women for decades. It provided women with an absolute abortion right in the first three months and limited rights in the second trimester. It ruled that the constitution of the US protects pregnant women’s liberty to choose to have an abortion without excessive government restrictions.

(on behalf of PHM’s Gender Justice and Health Thematic Group)

Continue reading

Bijlage bij ‘Ongelijkheid mondiaal bekeken. Don’t Look Up!‘

Dit is geen exhaustief onderzoek. Ik heb me beperkt tot de twee belangrijkste mondiale en institutionele auteurs op het vlak van ontwikkelingsdenken: de V.N. en haar dochterorganisaties enerzijds, de Bretton Woods instellingen anderzijds (Wereldbank en IMF). Alle documenten die sinds het begin van deze eeuw en tot 2020 over het specifieke onderwerp van ongelijkheid gaan, werden in deze analyse opgenomen. Op de eerste plaats zijn het enkele van de jaarlijkse rapporten van de Wereldbank over ‘ontwikkeling in de wereld’ samen met de jaarverslagen over de op dit ogenblik belangrijkste beleidsprioriteit. Volgt haar zusterorganisatie, het Internationaal Muntfonds, dat bijzonder karig is met kennis over ongelijkheid, hoewel er in haar studiedienst interessant onderzoek is verschenen. Voor de V.N. zijn het de rapporten over de sociale situatie in de wereld die meer in het bijzonder over ongelijkheid gaan. Voor UNDP, UNRISD en UNICEF gaat het over documenten die, net zoals die van de V.N. zelf, mee aan de oorsprong liggen van de bredere institutionele belangstelling voor het thema van de ongelijkheid.

Een derde instelling, de Internationale Arbeidsorganisatie (IAO), die zich eveneens buigt over ongelijkheid, werd niet in deze analyse opgenomen.

Dit onderzoek verdient derhalve verdere uitbreiding om een meer volledige visie op de behandeling van het thema en de geproduceerde kennis te verkrijgen.

De methodologie:

De methodologie die voor deze bijdrage werd gebruikt gaat uit van het discours-concept van Foucault. Dit betekent dat ze voorbij taal en tekst kijkt en zich plaatst in een kennissociologisch perspectief.

Het gaat er dan om diverse documenten van één of verschillende ‘sprekers’ te deconstrueren en te reconstrueren, de intertextualiteit naar boven te halen, de onderlinge continuïteiten en discontinuïteiten bloot te leggen en op zoek te gaan naar de ‘orde van het vertoog’, dit is het kennisveld dat wordt afgebakend, en naar een ‘dispositif’ van kennis en macht.

De bedoeling is de kennis te achterhalen die door de ‘sprekers’ wordt opgebouwd en verspreid, met het besef dat deze kennis altijd en onvermijdelijk door de ‘lezer’ geïnterpreteerd wordt, of m.a.w. dat de betekenis die de ‘spreker’ aan zijn woorden geeft nooit exact dezelfde betekenis zal zijn die de ‘lezer’ er aan geeft. Dit is inherent aan taal en spreken. Geen enkel vertoog is totaal transparant. Een goede vertooganalyse zal proberen de oorspronkelijke betekenis zo goed als mogelijk te reconstrueren door in tijd en ruimte de analyse te verbreden. Elke vertooganalyse levert een vertoog over een vertoog op.

Een dergelijke analyse bestaat uit minstens twee, maar kan ook drie of vier stappen inhouden:

1. Het waarnemen van wat wordt gezegd, aan de hand van een van te voren opgesteld leesrooster (in dit geval mijn vijf vragen) voor wat men precies wil achterhalen. Alle uitspraken worden nauwkeurig opgetekend.

Dit is de ‘wetenschappelijke’ fase, vergelijkbaar met het ‘ondervragen’ van de ‘spreker’ om het object van het onderzoek nauwkeurig af te bakenen.

Het resultaat van deze eerste fase werd wegens zijn lengte niet opgenomen in deze bijdrage.

2. De tweede fase is de hermeneutische benadering waarin de onderzoeker probeert de spreker te begrijpen en de betekenis van zijn uitspraken te achterhalen. Hiervoor moet naar de relaties tussen diverse documenten en sprekers worden gekeken. Dit is een interactioneel proces dat van de onderzoeker een grote inspanning vergt om niet te vervallen in cognitief relativisme.

Het resultaat van deze tweede fase staat hieronder.

3. De onderzoeker kan nog verder gaan om te proberen te verklaren waarom een spreker zegt wat hij zegt: de kritische analyse. Wat is het kennisveld waarin de uitspraken kunnen gesitueerd worden? Hoe kan het vertoog in zijn historiciteit worden begrepen? Hoe bepaalt het zich in het symbolisch universum van de spreker? Het komt er in deze fase op aan voorbij de oppervlakte van de taaluitingen te kijken zonder daarom op zoek te gaan naar een verborgen inhoud. Dit is géén ideologiekritiek, noch een zoektocht naar de ‘waarheid’ achter of van het discours, maar een speuren naar de bestaansvoorwaarden ervan.

Het resultaat van deze analyse is vervat in punt 5 van de bijdrage.

4. In een vierde fase tenslotte kan het (potentieel) performatieve karakter van het vertoog worden aangegeven: welke mogelijkheden – kennis én praktijk – creëert dit vertoog? Tot welk beleid c.q. tot welk verzet kan het aanleiding geven? In deze fase produceert de onderzoeker kennis over de geproduceerde kennis door de ‘spreker’.

Deze vierde fase werd niet toegepast in de bijdrage.

Geanalyseerde documenten:

WB00                   World Bank (2000), World Development Report 2000/2001. Attacking Poverty, World Bank Document

WB6                     World Bank (2005) World Development Report 2006. Equity and Development, WDR 2006 – English.pdf (worldbank.org)

WBStrat               World Bank (2013), World Bank Group Strategy, October 2013, World Bank Group Strategy

PSP16                   World Bank (2016), Poverty and Shared Prosperity: Taking on Inequality, Poverty and Shared Prosperity 2016 : Taking on Inequality (worldbank.org)

PSP18                   World Bank (2018), Poverty and Shared Prosperity: Piecing together the Poverty Puzzle, Poverty and Shared Prosperity 2018 : Piecing Together the Poverty Puzzle (worldbank.org)

PSP20                   World Bank (2020), Poverty and Shared Propsperity: Reversals of Fortune, Poverty and Shared Prosperity 2020 : Reversals of Fortune (worldbank.org)

IMF                       IMF (2017), Fiscal Monitor. Tackling Inequality, IMF Fiscal Monitor: Tackling Inequality, October 2017

WSS5                    United Nations (2005), The Inequality Predicament. Report on the World Social Situation 2005, Book FF.indb (un.org)

WSS10                  United Nations (2010), Rethinking Poverty. Report on the World Social Situation 2010, fullreport.pdf (un.org)

WSS13                  United Nations (2013), Inequality Matters. Report on the World Social Situation 2013, RWSS 2013- 20 Jan.indd (un.org)

WESS                    United Nations (2014), Reducing Inequality for Sustainable Development. World Economic and Social Survey 2014, Etpu (un.org)

UNDP                   UNDP (2013), Humanity Divided: Confronting Inequality in Developing Countries, Humanity Divided: Confronting Inequality in Developing Countries | United Nations Development Programme (undp.org)

HDR                      UNDP (2019), Human Development Report 2019. Beyond Income , Beyond averages, Beyond Today. Inequalities in Human Development in the 21^st Century, Human Development Report 2019 | Human Development Reports (undp.org)

UNRISD                UNRISD (2010), Combating Poverty and Inequality. Structural Change, Social Policy and Politics, untitled (unrisd.org)

UNICEF                Ortiz, I. and Cummins, M., (2011), Global Inequality: Beyond the Bottom Billion. A rapid Review of Income Distribution in 141 countries, Microsoft Word – Global Inequality REVISED – 5 July.docx (unicef-irc.org)

Hoe de documenten lezen en begrijpen?

5.1. Over welke ongelijkheid spreekt men?

Geen enkel document gaat systematisch in op de vele verschillende vormen van ongelijkheid.

Voor de Wereldbank en het IMF is aanvankelijk vooral de ongelijkheid van kansen van belang, hoewel ze ook uitvoerig ingaan op de inkomensgelijkheid. Dit kan worden afgeleid uit de finale versie van WB6 waarin de meeste verwijzingen naar inkomensongelijkheid van de ontwerpteksten, werden geschrapt. Het is de ongelijkheid van kansen die armoede veroorzaakt (WB6, 6). Het IMF voegt daar als enige instelling de ‘lifetime’ ongelijkheid aan toe, verwijzend naar hoe inkomens in de loop van het leven kunnen veranderen (IMF, 2).

Zonder veel onderscheid te maken, is het vooral de ongelijkheid binnen landen die bekeken wordt, wat ook blijkt uit de nieuwe strategie die de Wereldbank ontwikkelt. Daarin is het wel de inkomensongelijkheid die voorop staat, met een klemtoon op de laagste inkomens die moeten opgetrokken worden (WBStrat, 6; PSP16, 1) (zie verder 5.5). De Wereldbank meet de inkomensongelijkheid in termen van inkomen en/of verbruik, maar voor het wegwerken ervan blijft de gelijkheid van kansen de belangrijkste strategie (WBStrat, 6; PSP16, 3).

Wereldbank en IMF behandelen de vermogensongelijkheid niet.

Unicef spreekt over globale, regionale en nationale inkomensongelijkheid en vermeldt ook de vermogensongelijkheid (Unicef, 10, 25).

UNDP behandelt de inkomensongelijkheid, vooral tussen mensen, maar kijkt door haar aandacht voor menselijke ontwikkeling vooral naar de gelijkheid van kansen om ze weg te werken. Menselijke ontwikkeling gaat per definitie over ongelijkheid die in principe ook volledig kan verdwijnen. Je kan de levensverwachting immers niet eindeloos rekken, evenmin kan je meer mensen alfabetiseren dan je bevolking groot is. Voor de UNDP gaat het trouwens niet zozeer om ‘kansen’ dan wel over de ‘capabilities’ van A.K. Sen (Sen, 1992). UNDP heeft tegelijk wel aandacht voor verschillende vormen van inkomensongelijkheid en legt het verband uit tussen verschillende ongelijkheidsdimensies. Outputongelijkheid en ongelijkheid van kansen kunnen niet afzonderlijk bekeken worden en moeten allebei worden aangepakt (UNDP15, 6).

UNDP wijst er ook op dat alle ongelijkheden van belang zijn en dat het debat al te makkelijk en té sterk wordt vereenvoudigd, wat tot een vertekend en misleidend beeldt leidt. Vandaar dat er ook aandacht is voor subjectieve percepties en de sociaal-psychologische dimensie van ongelijkheid (UNDP19, 23, 58, 64).

De V.N. bespreekt in haar diverse verslagen alle verschillende vormen van ongelijkheid, met een klemtoon op inkomens, kansen in het algemeen en onderwijs en gezondheid in het bijzonder. WESS heeft ook aandacht voor de vermogensongelijkheid.

5.2. Wat is de situatie vandaag?

Alle instellingen wijzen op een groeiende ongelijkheid, meestal met enkele cijfers, maar zonder er altijd een systematisch overzicht van te geven.

De Wereldbank stelt vast dat de economische groei in veel landen gepaard gaat met een toenemende ongelijkheid (WBStrat, 1, 10). Over een lange periode gemeten (1820 tot 1990) is de mondiale ongelijkheid trouwens toegenomen, maar sindsdien is ze aan het dalen, hoofdzakelijk dank zij China en India. Wel is de ongelijkheid binnen de landen een grotere rol gaan spelen (PSP16, 9). In veel landen is de armste 40 % er op vooruit gegaan tussen 2008 en 2013, maar in 23 van 83 bestudeerde landen niet en in 15 ervan is het inkomensaandeel van de armste 40 % zelfs achteruit gegaan (PSP16, 53). Enkele jaren later, midden in de COVID-19 crisis, is de balans heel wat negatiever: algemeen genomen blijft de gedeelde welvaart vooruit gaan, maar veel trager. De ongelijkheid zal ongetwijfeld toenemen (PSP20, 4, 18, 81).

De V.N. wijst er eveneens op dat de globale ongelijkheid afneemt dank zij China en India, maar ook dat de verbetering voor de armen ten koste gaat van de middenklassen in deze twee landen (WSS5, 2, 44).

De meeste V.N.-documenten wijden wel een apart hoofdstuk aan de grote trends en stellen vast dat de inkomensongelijkheid toeneemt (WSS10, 7, 63; WSS13, Preface, 23, 25, 33; WSS20, foreword, 3, 20).

WESS heeft aandacht voor de vermogensongelijkheid. Vermogens zijn geconcentreerd op mondiaal vlak, de top 1 % bezit 40 % en de rijkste 85 personen bezitten zoveel als de armste helft van de wereldbevolking. De rijkste 10 % bezit 70 tot 90 % van de totale nationale vermogens (WESS14, 3, 18). De meerderheid van de wereldbevolking leeft in landen waarin de ongelijkheid in 2010 groter was dan in 1986. De ongelijkheid is merkelijk vergroot tijdens het laatste decennium (WESS14, 4).De ongelijkheid tussen landen is lichtjes beginnen dalen (WESS14, 5). Mondiale ongelijkheid blijft bijzonder hoog. De midden-inkomenslanden zijn de meest ongelijke, aldus Unicef, en dit moet ons doen twijfelen aan het huidige ontwikkelingsmodel (Unicef, vii).

In feite, aldus UNDP, geven die grote verschillen vooral een verschil in machtspositie aan. Zelfs in de meeste Europese landen is de ongelijkheid toegenomen (UNDP19, 123).

UNRISD geeft een kort overzicht van verschillende fasen in de evolutie van de ongelijkheid binnen landen (UNRISD, 69).

5.3. Waarom is er vandaag aandacht voor ongelijkheid?

‘Equity’ is van fundamenteel belang om de armoede te verminderen, en de ongelijkheid van kansen is een bron van armoede. Hoe groter de ongelijkheid, hoe trager de armoedevermindering. Ook de economische doeltreffendheid kan er door in gevaar komen en ongelijkheid kan sociale conflicten veroorzaken. In de meeste samenlevingen bestaat er een grote voorkeur voor meer gelijkheid, het is een intrinsieke waarde want met een te grote ongelijkheid wordt het rechtvaardigheidsgevoel gekwetst (WB6,18), denk maar aan de Arabische lente die ermee in verband werd gebracht (PSP16, 70).

Ook de mobiliteit wordt gestremd door een te grote ongelijkheid. Toch moet niet gemikt worden op de output-gelijkheid, want dit zou leiden tot belastingen en inkomensherverdeling en bijgevolg minder investeringen, minder innovatie en minder groei (WB6, 2).

Gelijkheid van kansen is een goede doelstelling om te vermijden dat er extreme armoede ontstaat, de misdaad en het geweld toenemen (WB6, 18). Met meer gelijkheid kan de basis worden gelegd voor betere economische instellingen (WB6, 111).

Gedeelde welvaart is onverenigbaar met een toenemende ongelijkheid, een hoge ongelijkheid kan die gedeelde welvaart zelfs behoorlijk afremmen (WBStrat, 6). Om de armoededoelstelling en meer algemeen welzijn te bereiken moet de ongelijkheid absoluut dalen (PSP16, 9, 59, 69, 75; PSP20, 97). Minder ongelijkheid hoeft niet in strijd te zijn met een streven naar meer groei (PSP16, 70).

De groeiende ongelijkheid en de tragere groei hebben de aandacht getrokken op beleid om een inclusieve groei te ondersteunen. Een deel van de ongelijkheid is onvermijdelijk in een markteconomie maar een te grote ongelijkheid kan de sociale cohesie ondermijnen, tot politieke polarisatie leiden en uiteindelijk de economische groei vertragen.(IMF ix, 1)

Voor de V.N. zijn de redenen waarom ongelijkheid moet worden tegengegaan overal dezelfde: armoede kan niet snel verminderen als niet ook de ongelijkheid tussen en binnen landen wordt aangepakt, en de V.N. wijzen daarbij naar de MDGs  (WSS20, 20, 45; WSS5, Preface). Het mondiale engagement van de Millenniumverklaring om ongelijkheid te bestrijden is aan het wegebben, en het is nodig om sociale rechtvaardigheid en betere levensvoorwaarden te bereiken (WSS5, 1). Echte armoedebestrijding heeft een sociale, economische en politieke dimensie (WSS5, 1). Economische groei is nodig, maar is niet genoeg (WSS5, 1).

Er is een race to the bottom ontstaan op mondiaal vlak, door het liberaliseringsbeleid,  het nieuwe open handelsregime, de structurele aanpassingen, de financiële liberalisering, kortom de mondialisering, de arbeidsmarkthervormingen, de grotere loonflexibiliteit, de erosie van de minimumlonen, het afbouwen van de overheidssector, minder bescherming voor de werkgelegenheid en minder regulering, het leidt allemaal tot meer ongelijkheid en is een oorzaak van internationale migratie, sociale desintegratie en meer geweld (WSS5, 3, 5, 6, 105). Het is die ongelijkheid die sociale rechtvaardigheid en ontwikkeling op de helling zet (WSS5, 6).

Armoedevermindering is de grote doelstelling van het ontwikkelingsbeleid geworden, maar met uitzondering van China en Z-O-Azië is er de afgelopen twintig jaar weinig veranderd (WSS10 Preface). Daardoor worden meer en meer vragen gesteld bij de doeltreffendheid van de economische liberalisering en de privatiseringen ( WSS10, Preface). Er is geen directe band tussen groei en armoedevermindering (WSS10, 7; WDSS13, Preface). Met de MDGs werd voor een rechtvaardiger wereld gepleit, maar het wordt alsmaar moeilijker om de sociale ladder op te klimmen (WSS13, Preface).

Wat de invloed van ongelijkheid is op diverse domeinen zoals groei, armoedevermindering, sociale mobiliteit, verdraagzaamheid, enz. wordt uit de doeken gedaan in Hoofdstuk 3 van WSS13, 61. Het is een kwestie van sociale rechtvaardigheid, mensen willen dat hun werk wordt beloond met betere sociaal-economische voorwaarden (WSS13,23). Er komen meer conflicten en het populisme steekt de kop op (WSS20, 51). Ook de technologische ontwikkelingen hebben winnaars en verliezers (WSS20, 51). Het gaat niet enkel om een moreel imperatief, maar om ontwikkeling op een duurzaam pad te brengen (WSS13,41).

Tenslotte moet er op gewezen worden dat in 2014 60 % van de ondervraagden in rijke en arme landen van mening was dat de ‘kloof tussen arm en rijk’ heel erg groot is. Dat heeft ook te maken met de verschillen in politieke macht (WSS20, 162).

WESS en UNRISD stellen eveneens dat een hoge ongelijkheid over een langere periode het moeilijk maakt de groei aan te houden (WESS14, 2, UNRISD, 60, 61). Een grote ongelijkheid heeft negatieve gevolgen voor de uitbouw van inclusieve Staten met een economisch en sociaal herverdelingsbeleid (UNRISD, 62).

In heel veel landen komen mensen op straat om te protesteren, wat aantoont dat het systeem niet werkt. Té veel mensen zijn volledig machteloos en daarom moet ook gekeken worden naar andere dimensies dan enkel inkomen. Er is een nieuwe generatie van ongelijkheden in de maak die te maken hebben met de klimaatverandering, met gender en geweld. Die machtsonevenwichten spelen een grote rol (HDR, iii, 3, 4, 14, 60). Er is ongelijkheid die makkelijk wordt aanvaard, maar er is ook ongelijkheid die een legitieme woede veroorzaakt (HDR, 73).

Ongelijkheid vertraagt de economische groei en is dysfunctioneel, stelt ook Unicef. Rechtvaardigheid moet in het centrum staan van de ontwikkelingsagenda en er is dringend nood aan rechtvaardig beleid: werkgelegenheid, grondstoffenprijzen en overheidsuitgaven moeten nationaal en internationaal bekeken worden (Unicef, vii)

Inkomensongelijkheid heeft negatieve implicaties op het vlak van gezondheid en van sociale problemen, met een verwijzing naar Wilkinson & Picket (Wilkinson & Picket, 2010). De politieke instabiliteit kan in gevaar komen (Unicef, 10,32,33, 35, 36). Na de crisis is er behoefte aan een herstelbeleid om te vermijden dat de ongelijkheid blijft groeien. De grote asymmetrie in de inkomensverdeling is een teken van sociale onrechtvaardigheid (Unicef 42, 43, 45).

5.4. Wat is de band tussen ongelijkheid, armoede en duurzame ontwikkeling?

Er is volgens de Wereldbank een duidelijk verband tussen economisch succes, ongelijkheid en armoede (WB6, 9). Hoe kleiner de ongelijkheid, hoe makkelijker groei tot armoedevermindering leidt (WB6, 9, 84). De helft van de armoedevermindering kan worden toegewezen aan groei (WB6, 85). De grote oorzaak van armoede is een combinatie van machtsdeprivatie en investeringskansen (WB6, 227). Gedeelde welvaart heeft een directe band met zowel armoedevermindering als duurzame ontwikkeling van de doelstellingen voor duurzame ontwikkeling (SDGs) (PSP16, 2, 81).

De ongelijkheid moet bestreden worden omdat er een duidelijke band met de klimaatverandering bestaat (WSS20, 82).

De klimaatverandering zal waarschijnlijk een invloed hebben op de ongelijkheid (WESS14, 2); er is een duidelijke negatieve relatie, via vier kanalen: individueel, lokale gemeenschappen, nationaal en internationaal. Ook de genderongelijkheid zal de milieuvernietiging versterken. Een daling van de ongelijkheid kan nuttig zijn om duurzaamheid op vlak van milieu te bevorderen (WESS14, 7-11).

De ongelijkheden kunnen niet losgekoppeld worden van andere dimensies van menselijke ontwikkeling, van economische groei en van structurele veranderingen (HDR, 82).Ongelijkheid is nauw verbonden met de klimaatverandering en zal de menselijke ontwikkeling geen goed doen (HDR, 173, 175).

Er is een hele waaier aan beleid nodig om de complexe menselijke ontwikkeling te kunnen aanpakken, maar voor ongelijkheid is in eerste instantie een correcte meting nodig (HDR, 15, 103). Eén enkel beleid zal niet volstaan en sommige beleidsmaatregelen zijn niet geëigend voor alle landen. We hebben wel een keuze (HDR, 171, 223). Er moet vooral gewerkt worden aan convergentie, aan het wegwerken van genderongelijkheid, inclusieve inkomensverhogingen en echte universele systemen (HDR, 224, 225).

Er is een oorzakelijk verband tussen ongelijkheid en armoede en het werkt in twee richtingen, helaas komt het nog té weinig aan bod in de armoede-agenda om ook de mensenrechten en het burgerschap ten goede te komen (UNRISD, 59, 61).

5.5. Hoe kan de ongelijkheid bestreden worden?

Er moet wel degelijk aan herverdeling worden gedaan, maar dan vooral van activa zoals grond, onderwijs, gezondheid… Ook politieke macht moet beter verdeeld worden (WB6, 108). Belastingen kunnen efficiency costs met zich meebrengen (WB6, 10, 22). Het fundamentele arbeidsrecht van de ILO moet gerespecteerd worden (WB6, 15), vakbonden kunnen positief en negatief zijn (WB06, 189), terwijl minimumlonen eveneens efficiency costs kunnen hebben (WB6, 189).

Transfers worden niet aanbevolen, hoewel een doelgerichte (‘targeted’) vorm van sociale hulp kan helpen om mensen meer kansen te bieden (WB6, 148). Er is ook plaats voor charities, liefdadigheid (WB6 221). Belastingen moeten zo laag als mogelijk worden gehouden, met een voorkeur voor BTW en flat taxes (WB6, 176). Verder zijn het vooral de markten die billijker moeten gemaakt worden (WB6, 207).

In 2013 werkt de Wereld Bank Groep een nieuwe strategie uit. Voortaan zal niet enkel worden gestreefd naar armoedevermindering, maar tevens naar ‘gedeelde welvaart’ (‘shared prosperity’). Hiermee wordt bedoeld dat de inkomens van de 40 % armsten in een samenleving sneller moeten groeien dan die van de rest. De WB loopt zo vooruit op het post-MDG tijdperk want in 2015 worden de Doelstellingen voor Duurzame ontwikkeling goedgekeurd bij de V.N. Daarin wordt ‘bestrijding van de ongelijkheid’ als doel 10 opgenomen, met precies deze definitie van de Wereldbank. De strategie geeft aan dat de mondiale economie aan het veranderen is, met een verschuiving naar Oost en Zuid, en met een grotere rol voor de particuliere sector.

Economische groei, gelijkheid van kansen en de rol van de particuliere sector blijven voorop staan om de doelstelling te bereiken (WBG 1, 6, 19; PSP16, 2, 120; PSP20, 88). Een zeker niveau van ongelijkheid is weliswaar nodig om voldoende stimulansen te geven, maar er blijft voldoende ruimte om de groei te bevorderen (PSP16, 3). In vijf bestudeerde landen (Brazilië, Tanzania, Mali, Bangladesh en Peru) hebben minimumlonen en een aangepast veiligheidsnet bijgedragen tot de omzetting van economische groei in ongelijkheidsvermindering, maar op nummer één blijft een goed macro-economisch bestuur staan (PSP16, 12, 101). Het komt erop aan goede beleidskeuzen te maken (PSP16, 15). Belastingen kunnen een rechtstreeks herverdelend effect hebben maar ze kunnen ook de groei afremmen (PSP16, 16, 131, 148). Zorgen voor jonge kinderen, onderwijs en gezondheidszorg zijn cruciaal (PSP16, 132). Men moet vooral opletten met universele modellen omdat die niet noodzakelijk tot een vermindering van de ongelijkheid leiden (PSP16, 17, 129). Transfer systemen hebben doorgaans een beperkte rol (PSP16, 114).

Begrotingsbeleid kan helpen om herverdeling te bekomen. Er moet gekeken worden naar de belastingtarieven aan de bovenkant van de inkomensverdeling, naar een eventueel universeel basisinkomen (UBI) en naar overheidsuitgaven voor onderwijs en gezondheid (IMF ix, 2).

Directe belastingen en transfers zijn een sleutelelement van efficiënte fiscale herverdeling. (IMF, ix, 6). Maar hoe progressief mogen belastingen zijn om de groei niet in de weg te staan? Er moet heel voorzichtig mee omgegaan worden, want belastingen kunnen economisch succes in de weg staan. De empirische gegevens zijn niet sluitend wat hun verdelingseffect betreft. Rijkere families hebben meer kansen om aan de belastingen te ontsnappen. De progressiviteit is gedaald, maar er zijn geen rationele argumenten voor te vinden. Er is zeker ruimte voor meer progressiviteit, maar politiek ligt het moeilijk want de rijken hebben een grote invloed (IMF, ix, 10, 11). Men kan nadenken over verschillende vormen van vermogensbelasting. Heel wat landen moeten de kansen voor belastingontwijking en -ontduiking verminderen. Er is een aangepaste belasting op kapitaalinkomens nodig (IMF, x).

UBI (universeel basisinkomen) is moeilijk te definiëren, maar er bestaan al universele kindertoeslagen en sociale pensioenen; het probleem is de betaalbaarheid. UBI hangt af van de administratieve draagkracht van regeringen en de mogelijkheid om ‘targeting’ te verbeteren. Veiligheidsnetten kunnen ermee versterkt worden, maar alles hangt af van het niveau (IMF, x, xi). UBI kan zeer duur zijn, en dit is zelfs al het geval op het niveau van een kwart van het mediaan per capita inkomen. Het herverdelingseffect hangt af van manier waarop het gefinancierd wordt (IMF, 16).

Investeren in onderwijs en gezondheid kan helpen om de ongelijkheid op middellange termijn te verminderen (IMF, xi, 21, 22).

Met transfers/uitkeringen moet ook voorzichtig worden omgesprongen om te vermijden dat er disincentives ontstaan (IMF, 15).

Begrotingsbeleid kan een krachtig instrument zijn als het doel is de ongelijkheid te verminderen, maar opletten met design!

Voor de V.N. moet de strijd tegen ongelijkheid uitdrukkelijk worden opgenomen in elk beleid dat is bedoeld om de armoede te verminderen. De MDGs kunnen onmogelijk in de plaats komen van de veel bredere VN-ontwikkelingsagenda. Er is sociale bescherming nodig met universele toegang tot gezondheidszorg en onderwijs, democratie en respect voor de rechtsstaat (WSS5, 4-6, 21). De Staat en de overheidssector blijven de eerste verantwoordelijken voor het aanbieden van sociale diensten (WSS5, 24; WSS10, iii). Economische groei is geen panacee (WSS5, 26). Het hele hoofdstuk VI van WSS5, 131 gaat over mogelijk beleid om de ongelijkheid te bestrijden, met een brede beleidsaanpak die mensen in het centrum stelt van de ontwikkeling. Economische groei kan een middel zijn maar geen doel. Wat zeker moet groeien is de levensstandaard. Sociale en economische ontwikkeling zijn twee keerzijden van éénzelfde medaille (WSS5, 131).

Er is een strategische verschuiving nodig, weg van het marktfundamentalisme, met nationale ontwikkelingsstrategieën en een totaal nieuwe benadering (WSS10, iv, 63). Een basispakket sociale bescherming is overal haalbaar en betaalbaar (WSS10, 119). Er zijn sterke ethische en strategische redenen om te gaan naar een universele aanpak en te focussen op een ontwikkelingsproces, in plaats van op armoede (WSS10,151). De Staat moet een ontwikkelingsstaat worden (WSS10, 151). Een efficiënte strijd tegen de ongelijkheid vereist een drie-dimensionele benadering: economisch sociaal en milieu.

Concreet betekent dit een universeel aanbod van sociale diensten, investeringen in onderwijs en gezondheidszorg en in infrastructuur met beter betaalde jobs (WSS13, 97).

De regering kan meer doen als ze ook een betere belastingbasis heeft, belastingen moeten progressiever worden gemaakt; indirecte belastingen kunnen zo negatief zijn dat ze de positieve effecten van cash transfers van tafel vegen (WSS13,105). Er zijn dringend meer herverdeling en overheidsuitgaven nodig, via belastingen, ook investeringen in infrastructuur (WSS20, 14, 158, 159).

Met juiste omstandigheden kan internationale migratie een positieve kracht worden, tegen de ongelijkheid (WSS20, 10, 128). Gelijke toegang tot kansen, vechten tegen vooroordelen en discriminatie, voor gelijkheid en sociale rechtvaardigheid (WS20, 10, 12, 13, 14, 164).

Er is multilaterale actie nodig want ongelijkheid is een mondiaal probleem (WSS20, 148, 168).

De specifiek nationale omstandigheden zullen altijd in aanmerking moeten genomen worden (WESS14,1,2). Gendergelijkheid en werkgelegenheid kunnen de ongelijkheid doen dalen. Het aandeel van de inkomens uit arbeid dalen (WESS14,11, 12, 13).

Een herverdelingsbeleid kan een krachtig wapen zijn in de daling van de ongelijkheid, via belastingen en transfers, sociale bescherming, streven naar meer belastingrechtvaardigheid (WESS14, 15, 16, 18).

Duurzame ontwikkeling moet een mondiaal proces zijn, weg van een asymmetrische mondialisering met kapitaalstromen en een beperkte mobiliteit van arbeid – er is een internationale dimensie nodig; migratie maakt er integraal deel van uit, net als samenwerking op fiscaal vlak (WESS14, 19-20) – er zouden internationale sociale minimumnormen moeten afgesproken worden, net als minimum living wages.

Rechtvaardigheid/billijkheid moet op de ontwikkelingsagenda komen en er in gemainstreamed worden; de transfers van Noord naar Zuid kunnen verhoogd worden, Zuid-Zuid speelt vandaag een grotere rol en ook nationaal kan er heel wat ondernomen worden (Unicef, 38, 41).

Een effectieve Staat met een sterke overheid zijn belangrijk om een herverdelende rol te spelen (UNRISD, 6, 13, 60, 77) terwijl mondiale hervormingen noodzakelijk zijn (UNRISD, 79). Groei en billijkheid kunnen elkaar versterken met een vastberaden beleid (UNRISD, 79).

Opmerkingen:

1. Er moet op gewezen worden dat de documenten die door de diverse instellingen worden gepubliceerd nooit een ‘officieel standpunt’ van die instellingen inhoudt. Officiële standpunten zijn uitsluitend politiek, ingenomen door de hoogste instanties, geleid door de Lidstaten. Dit is vooral van belang voor het vele studiewerk dat wordt gepubliceerd en lang niet altijd wordt omgezet in beleid.
2. Alle vertalingen zijn van de auteur

The EU, South Africa, India and the U.S. have reached a compromise in long-running negotiations on a waiver on intellectual property rights for coronavirus products, according to a document seen by POLITICO. 

Supporters of a waiver argue that it would have led to a significant increase in the production of coronavirus products during the pandemic and could have saved many lives. It would, in effect, have freed up producers to replicate coronavirus vaccines, tests and diagnostics without fear of infringing on pharmaceutical companies’ patents. Until the end of last year, coronavirus vaccines were in short supply, with many poorer countries, particularly in Africa, having almost no access to vaccines.

Read the article

Is this breaking news or is it ‘too little too late’?

Progressive International: “But this is not enough. The proposal does not force a transfer of technology — from big pharmaceutical companies to small manufacturers around the world — a critical step to facilitate and democratize production. It is limited to vaccines and does not include tests and treatments in its scope. Furthermore, it sets unnecessary limits on which countries are eligible.

(…)

That is why our Union for Vaccine Internationalism is organising to build a truly global bloc — that can put public health first — based on solidarity, not charity.”